Moet ik bang zijn voor het coronavirus? De psychologie achter een pandemie
“Hallo daar relatie, komende week hebben wij een afspraak staan. Echter, ik wil je even deelgenoot maken van het volgende:
De afgelopen week heb ik met mijn familie een heerlijke korte vakantie genoten in Noord-Italië. Met de trein ben ik van Utrecht via Frankfurt, Basel en Milaan naar mijn eindbestemming Genua gereisd. Na zes dagen daar vrolijk vertoefd te hebben, ben ik afgelopen vrijdag via dezelfde route teruggekeerd.
Daarmee heb ik me begeven in risicovol gebied van het coronavirus. Ik voel me op dit moment kiplekker. Ik heb me door het RIVM laten informeren en heb begrepen dat ik alleen besmettelijk kan zijn indien ik symptomen vertoon. Toch wil ik je graag informeren zodat je zelf een keuze kunt maken of je de afspraak door wilt laten gaan.
Graag hoor ik van je! Voel je niet bezwaard welke keuze ook te maken! Nicolas“
Dit was het bericht dat ik het afgelopen weekend naar zowel mijn zakelijke als privé-afspraken liet uitgaan. 90% van alle mensen hebben de afspraak binnen dezelfde dag geannuleerd of uitgesteld.
Niemand wil een virus. Ieder gezond mens heeft een gezonde angst voor de dood. Maar kunnen we nog spreken over rationele angsten of lijken er irrationele angsten in het spel? In deze blog leg ik de corona-angstige mens op de sofa.
Is onze angst voor het coronavirus irrationeel?
Volgens het heilige handboek van psychologen (DSM-5 ) kun je spreken over een specifieke fobie indien aan de volgende criteria wordt voldaan:
Een aanhoudende angst die overdreven of onredelijk is en wordt veroorzaakt door de aanwezigheid of verwachting van een specifiek object of situatie (lees: mijn aanwezigheid).
Check! Tot nu toe is er geen bewijs gevonden dat mensen die geen symptomen van het coronavirus vertonen anderen kunnen besmetten. Toch gaan de meesten een afspraak met mij uit de weg.
Blootstelling aan de fobische prikkel (lees: mijn fysieke aanwezigheid) veroorzaakt direct een angstreactie.
Check? Dit criterium heb ik helaas niet kunnen checken aangezien bijna al mijn contacten de afspraak met mij hebben geannuleerd.
De persoon ziet in dat de angst overdreven of onredelijk is.
Check! Mijn vrienden lachen erom én stellen tegelijkertijd voor: laten we onze afspraak tóch maar twee weken verzetten. ‘Ik stop je even in quarantaine!'
De fobische situaties worden vermeden of ondergaan met intense angst of spanning.
Check! Bijna iedereen mijdt mij het liefst de komende twee weken!
De spanningen voor de gevreesde situatie belemmeren in ernstige mate de dagelijkse handelingen, het beroepsmatig functioneren, sociale activiteiten of relaties met anderen.
Check! Doordat zakelijke afspraken niet door gaan, is het beroepsmatig functioneren in ieder geval ernstig beperkt op de gebieden waarin ik met hen samenwerk.
De duur van de fobie is minimaal 6 maanden.
Met uitzondering van de duur van de fobie, bezitten we goede indicaties om te denken dat de corona-angstige patiënt een psychische aandoening voor het coronavirus begint te ontwikkelen.
Nu we enigszins verontrust beginnen te worden over de status van de patiënt, is het verstandig na te denken over de aanloop: wat zijn de oorzaken geweest dat de patiënt deze psychische stoornis heeft kunnen ontwikkelen?
We geloven dat het leven en de dood maakbaar zijn
In de wereld van vandaag gaan we uit van controle en voorspelbaarheid. We voorspellen regenbuien die ons over een uur overvallen (als we ons buiten onze quarantaine durven te begeven). Met zware selectieprocedures voorspellen we succes op het werk. Ook voorspellen we een gezonde baby. We voorspellen een gelukkig leven.
“We weten niet meer om te gaan met onvoorspelbaarheid”
Het coronavirus laat ons opnieuw voelen dat het een schijnwerkelijkheid is die we voor onszelf hebben gecreëerd. Hoewel de technische vooruitgang onze kracht van voorspellen steeds groter heeft gemaakt, zijn wij door gebrek aan oefening ook armer geworden: we weten niet meer om te gaan met onvoorspelbaarheid. We slaan dicht, we komen het huis niet meer uit, en anders worden we wel door anderen opgesloten.
Media versterken onze angst voor het corona-virus
Hoe vaak heb jij het woord ‘corona' horen vallen in de laatste twee maanden? Hoe vaak is dit woord gekoppeld aan negatieve woordassociaties als ‘dood', ‘ziek', ‘gevaar', ‘besmetting' of ‘pandemie'? In de psychologie noemen we dit klassieke conditionering.
Je kunt je voorstellen dat in een tijd dat we iedere dag overspoeld worden met mediaberichten, de klassieke conditionering een hele grote rol speelt bij het ontwikkelen van een specifieke fobie.
Doordat we gedurende iedere dag misschien wel 100 keer verontrustende berichten vernemen over het coronavirus, worden we hoe langer hoe sterker geconditioneerd: iedere keer als we het woord opnieuw horen, schieten we in een angstreactie.
De verschillende reactiefases van een epidemie
In 1947 schreef Albert Camus in zijn beroemde roman “La Peste” over een stadje dat hermetisch werd afgesloten van de buitenwereld omdat er de pest uitbrak. In dat boek beschrijft hij de evolutie van de menselijke reacties bij aankomend onheil in vier fases:
- De mens is in het begin onverschillig. Te druk met zijn eigen zaken, te druk met zijn eigen sleur.
- Vervolgens komt de mens in de ontkenningsfase. Hij zal het onheil ontkennen, steekt zijn kop het liefst in het zand.
- Om vervolgens over te gaan tot wanhopige bestrijding. De gehele stad wordt van de buitenwereld afgesloten. De doden moeten worden verbrand. Niemand mag de besmetten meer bezoeken.
- Ten slotte volgt de berusting. Er is niets meer aan te doen. De mens legt zich bij zijn lot neer.
Officieel: het psychologische corona-virus is uitgegroeid tot een pandemie
De dood is levensgevaarlijk, die kunnen we beter niet onderschatten. De reële kans op de dood moeten we echter ook serieus nemen. En het feit dat we ziekte en de dood nooit zullen kunnen uitbannen. Net als het leven, is de dood niet controleerbaar. Hoe de media ons ook voorschrijven te doen of wat te denken bij deze epidemie. Véél groter dan het fysieke virus is het psychologische virus dat door de wereld rondwaart. We lijken ons te begeven in de derde fase van Camus.
De belangrijkste vraag die je kunt stellen bij de overweging of een angst irrationeel is, is: hoe groot is de schade die ontstaat wanneer jij toegeeft aan je angst?
Stel je voor dat iedereen door de angst voor het coronavirus niet meer naar buiten durft te komen? Wat wordt de schade als we mensen met vage indicaties grootschalig gaan opsluiten? Wat gebeurt er als we de grenzen van ons land sluiten?
Ik wens je een prettige werkdag vanuit mijn warme huiskamer!
Nicolas
Interessante blog?
Elke maand stellen we je een confronterende vraag waarmee jij je werkgeluk kunt vergroten. Schrijf je in!
