Keuzes maken | hoe doe je dat?
Kun jij je de aankoop van je eerste huis nog herinneren?
Vandaag sta ik op de spreekwoordelijke drempel van de aankoop van mijn eerste huis. En dat ik nota bene samen met mijn partner wil betrekken. Drie weken wikken en wegen, keuzes maken, praten en ruziemaken, informatie en advies inwinnen: het is een heuse psychologische trip.
Of het studiekeuze is, of een keuze voor een baan of een huis. Grote keuzes des levens: hoe maak je ze?
Kiezen | Intuïtief of weloverwogen
Psycholoog en Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman differentieert twee ‘keuzesystemen’: het intuïtieve snelle onbewuste systeem, dat als het ware het antwoord vanuit je onderbewustzijn naar boven laat rijzen. Waarbij het systeem put uit eerdere kennis, ervaringen en emoties die daaraan gekoppeld zijn.
Daarnaast onderscheidt hij een tweede systeem dat zich kenmerkt door weloverwogen en aandachtig denken en redeneren. Het tweede systeem gaat veel trager, maar kan je behoeden voor verkeerde keuzes. Door langer na te denken over een bepaalde keuze, voor- en nadelen op een rijtje te zetten, kun je voorkomen dat je wezenlijke dingen over het hoofd ziet.
Woorden geven aan je keuzes | waar twee keuzesystemen elkaar kruisen
Naast het ‘oppennen’ van voor- en nadelen, wordt het tweede systeem sterk geactiveerd wanneer je in gesprek gaat met je directe omgeving over je keuze. Door te praten over de keuzes waar we voor staan, worden we gedwongen woorden en argumenten te geven, waarom we een bepaalde keuze maken.
Maar het is niet geheel vrij van beïnvloeding: juist omdat je in gesprek bent, zal je omgeving zich mengen in je argumentatie, het brengt zelf argumenten in, bekrachtigt of verzwakt sommige van je eigen argumenten.
Daarmee helpt je omgeving je mogelijke belangrijke risico’s in kaart brengen die je over het hoofd ziet. Maar je omgeving kan jouw keuzeproces ook vertroebelen: hun argumenten zijn ook weer mede gebaseerd op hun eigen gevoelens en ervaringen. Dat maakt hun argumenten niet neutraal.
De beperking van taal bij keuzes maken
Wezenlijker nog dan de beïnvloeding is het onvermogen om veel van je intuïtie onder woorden te brengen. Wanneer we met een ander spreken over de aankoop van een huis, vraagt de ander al snel naar tastbare informatie: waar is het? Hoe groot? Heeft het een tuin? Hoe duur? Niemand heb ik de afgelopen drie weken horen vragen: hoe rook het toen je binnenkwam? Kraakte de vloeren als je door de gang liep?
En daarmee heeft veel van de discussie met mijn omgeving zich beperkt tot onpersoonlijke feitelijkheden. Terwijl intuïtie juist ook voor een groot gedeelte voortkomt uit emotie.
Impulsief handelen versus kapotdenken
Zoals bij vele mechanismen in de psychologie geldt: het draait om de balans. Overdenken kan leiden tot ‘kapotdenken’. En aan de anderen kant, van impulsbeslissingen kun je later veel spijt krijgen. Weloverwogen denken kan je helpen de feitelijkheden goed op een rij te zetten, en mitsen en maren te doorgronden. Echter, het is óók weer van belang om terug te keren naar je intuïtie.
Wat vertelde je intuïtie je toen je over de drempel stapte? Wat schreeuwde je intuïtie in die secondes de grootste aankoop van je leven over de balk smeet?
