Wat is transformationeel leiderschap?
Net als een goed geoliede organisatie bezit een goed functionerend gezin een aantal basiscompetenties[1]. Iedere dag wordt er een planning gemaakt. Welke kinderen moeten om welke tijd worden opgehaald? Waar moeten ze dan gaan sporten? En met welke sporttas? Deze planning moet aansluiten bij het algemene beleid. Tot hoe laat mogen ze buiten spelen en hoeveel snoepjes mogen ze per dag eten?
‘het gezin, de meest voorkomende organisatie van Nederland’
Deze zaken moeten ook duidelijk gecommuniceerd worden door het management. Ouders stellen en handhaven de regels. Andersom is het prettig als er ook geluisterd wordt naar geluiden vanaf de werkvloer. Het kind kan meedenken over het beleid. Faciliteiten worden op orde gehouden. Het huis moet schoon worden gemaakt, kapotte kleren opgelapt of vervangen. Ook de inkoopafdeling kan niet worden vergeten. De boodschappen zijn essentieel. En wat te denken van de leiderschapsstijl van de directie?
Ouders, de directieleden
De ouders zijn de codirecteuren van de organisatie die wij ‘het gezin’ noemen. Over leiderschap is veel geschreven, zowel in de wetenschap als in de vakliteratuur daarbuiten. De overeenkomsten tussen het gezin als organisatie en het bedrijf in de zakelijke dienstverlening zijn evident. Maar wat kunnen we leren als we de leiderschapsstijlen van beide naast elkaar leggen? In deze blog doen we een vergelijkend onderzoek tussen meest voorkomende leiderschapsstijlen. Wat is het verschil tussen autoritair, permissief en transformationeel leiderschap?
Autoritair leiderschap
De eerste leiderschapsvorm die vaak wordt onderscheiden is autoritair leiderschap. Deze vorm van leiderschap wordt gekenmerkt door strenge regels en een hoge mate van controle van bovenaf. Autoritaire ouders dulden geen tegenspraak van hun kinderen. Ze hebben hoge verwachtingen van de prestaties van de kinderen. Autoritaire leiders verwachten dat hun orders direct worden uitgevoerd. Met de Fitch Methode hebben deze leiderschapsstijl in kaart gebracht. Het resultaat is een Fitch profiel dat hoog scoort in het rode kwadrant ‘autonomie' en het groene kwadrant 'taakgerichtheid'.
De autoritaire leider bevindt zich aan de rechterkant van het model. Dat betekent dat hij of zij graag het stuur zelf in handen heeft, en afrekent op taakprestatie. De leider houdt weinig rekening met de relatie. Er wordt weinig ruimte geboden voor de menselijke en emotionele kant van zaken.
Permissief leiderschap
Permissief leiderschap, ook wel laissez-faire genoemd, is de tweede leiderschapsvorm die vaak wordt onderscheiden. Deze vorm van leiderschap kenmerkt zich juist door weinig discipline. Permissieve ouders laten hun kinderen veelal hun eigen gang gaan en vermijden conflicten. Ze geven daarentegen de kinderen veel liefde en ruimte[2]. Permissieve leiders worden echter vaak ‘een gebrek aan leiderschap’ verweten. Het is gezellig op het werk, maar er niet sterk gestuurd op prestatie en resultaat. Permissieve leiders vinden we aan de linkerkant van het spectrum van het Fitch spectrum.
Het Fitch profiel van een permissieve leider kenmerkt zich door een hoge score op extraversie én houding gericht op het collectief. Deze leider vindt het erg belangrijk dat de relatie goed is. Hij of zij heeft veel begrip en geduld met de ander. De leider stimuleert talent en biedt ruimte. Tegelijkertijd biedt de leider weinig structuur, of stuurt de persoon op discipline.
Transformationeel leiderschap
De transformationele leider[3] geeft veel ruimte aan het individu, zonder hem of haar in het diepe te gooien[4]. Transformationele ouders zijn duidelijk over de regels, maar staan ook open voor feedback. Ze stimuleren hun kinderen om hun dromen te volgen. Toch laten ze hen niet zo vrij dat ze alleen nog maar op bed liggen te fantaseren. Van transformationele leiders wordt verwacht dat ze richting geven aan de organisatie, maar ook een mentorrol voor de medewerkers kunnen innemen. Transformationele leiders en ouders staan open voor suggesties, en gaan uit van een gedeelde verantwoordelijkheid.
Deze persoon weet een balans te vinden tussen de taak en gevoel voor de relatie. Deze persoon geeft richting, maar stimuleert de ander ook om mee te denken. Alle kleuren uit het model zijn evenredig vertegenwoordigd in de persoonlijkheid van de transformationele leider en ouder.
Is transformationeel leiderschap gewenst in ieder bedrijf?
Een rond profiel is de uitkomst voor alle problemen, zo lijkt het. Helaas moeten we je uit die droom helpen. We weten namelijk uit ervaring dat ronde profielen staan voor schapen met ‘acht poten'. In de praktijk komen ronde profielen nauwelijks voor. De perfecte leider is dus theoretisch een mooi concept, ze bestaan niet. Niemand scoort tegelijkertijd op ‘out of the box denken‘ én strakke 'timemanagement'. De collectivist neemt niet gemakkelijk initiatief in een groep. Eén perfecte leider willen, is vragen om biologisch gemodificeerde schapen. Is transformationeel leiderschap dus een mythe?
Transformationeel leiderschap in praktijk | Codirecteurschap
We willen je niet weer laten zitten met een ontkrachte HR-mythe. Laten we nog eens goed nadenken. Als we het gezin als een organisatie bekijken, welke lessen kunnen we dan van de ouders leren? De leiding van een gezin ligt in de meeste gevallen niet in de handen van één perfecte leider. De ouders fungeren als codirecteuren die elkaar aanvullen. Kinderen voelen haarfijn aan wanneer ze zijn gevallen bij welke ouder ze terecht kunnen voor een knuffel. Ook weten ze precies bij welke ouder ze terecht kunnen een lekke band. In een succesvol gezin trekken ouders de taken naar zich toe die het beste bij hun persoonlijkheid past. En vullen de ouders elkaar aan als geolied team. Als de meeste voorkomende organisatie van Nederland - het gezin - wordt aangestuurd door twee complementaire directieleden, hoe vreemd is het dan dat zoveel andere organisaties slechts één CEO hebben?
[1] Mintzberg, H. (1989). The structuring of organizations. In Readings in Strategic Management (pp. 322-352). Palgrave, London.
[2] Rhee, K. E., Lumeng, J. C., Appugliese, D. P., Kaciroti, N., & Bradley, R. H. (2006). Parenting styles and overweight status in first grade. Pediatrics, 117(6), 2047-2054.
[3] Klassiek gezien wordt deze ouderschapsstijl ‘autoritatief’ genoemd, maar de moderne term is transformationeel.
[4] Galbraith, K. A., & Schvaneveldt, J. D. (2005). Family Leadership Styles and Family Well‐Being. Family and Consumer Sciences Research Journal, 33(3), 220-239.
