Stress, vrijetijdsziekte en andere vakantiekwalen
Wat je dagelijkse bezigheden ook zijn, naar één ding leven we allemaal toe: vakantie. Zoals je van ons gewend bent, halen we het etymologisch woordenboek er even bij. Vakantie komt van het Latijnse woord ‘vacãre’ wat ‘leeg, vrij, zonder beheerder of eigenaar zijn’ betekent. Letterlijk betekent het woord dus ‘leegmaken’. In de vakantie maken we ons hoofd leeg van zorgen en to-do lijstjes. We hebben de behoefte om even helemaal los te komen van de dagelijkse structuur en sleur. ‘Ontspan’ is het magische werkwoord dat in ons leven terugkeert wanneer de vakantie begint. En wat gebeurt er? We worden overvallen door de vrijetijdsziekte!
Levenslustig vakantie vieren
De ontspannen vakantiehouding staat gelijk aan vrijheid, genieten van het leven en een ja-mentaliteit en vindt haar oorsprong in een creatieve en stimulerende houding (as 2). Creativiteit en levenslust is gedrag dat kenmerkend is voor deze as. Zin in het leven staat voorop en het ontdekken van nieuwe dingen geeft energie. Je probeert de controle los te laten, los te komen van het strakke stramien van het dagelijkse leven en een nieuwe horizon te verkennen. Klinkt wel als de juiste energie voor een vakantie, niet?
Gecontroleerd afronden vóór de vakantie
Maar voordat we kunnen beginnen aan onze geplande periode van vrijheid, moeten we eerst nog bewerkstelligen dat we überhaupt weg kunnen. Wanneer de vakantieperiode nadert, verandert je werkleven in een race tegen de klok. Alle to-do’s moeten worden omgezet in done’s. Je kunt je collega’s immers niet in de rotzooi laten zitten, omdat jij zo nodig je navel wil laten bruinen op het strand in Mallorca, toch?
‘waarom worden we ziek op het moment als de vakantie begint?’
Dus doen we allemaal mee met de pre-zomervakantie waanzin op het werk, waarin iedereen als een ‘hands-on controlfreak’ rond rent om alles net op tijd af te krijgen. Taken afronden, verantwoordelijkheden overdragen, out-of-office mails instellen; kortom je zaken standvastig en georganiseerd (as 8) op orde stellen. Het is een noodzakelijk kwaad dat plaatsvindt voor de verlossing die vakantie heet.
Vrijetijdsziekte: de paradox van de vakantieperiode
Flink inspannen voordat je je kunt gaan ontspannen. Alle risico’s op je werk uitbannen voordat je op vakantie nieuwe risico’s kan aangaan. De laatste zaken controleren en afhandelen voordat je op vakantie de controle los kunt laten. Valt het jou nu ook op dat het gedrag dat kenmerkend is voor het vakantiegevoel, precies het tegenovergestelde gedrag is van wat er van je gevraagd wordt vlak voor de vakantie begint? Wanneer je alles hebt afgehandeld en je vakantie begint, zit je nog zo in die ‘control-freak’ mindset dat het moeilijk is om ontspannen je vakantie te beginnen.
Na de laatste werkdag begin je thuis met veel stress je spullen in te pakken. Je kunt het niet laten om voor de tienduizendste keer te checken hoe laat het vliegtuig ook alweer vertrekt, want er mag niets aan het toeval overgelaten worden. Je reisgenoten worden gek van je controlerende vragen over de inhoud van hun koffer: hebben ze wel echt allemaal hun paspoort bij zich? Het gestreste en controlerende gedrag dat je de laatste weken laat zien op je werk, neem je mee op vakantie. Vind je het gek dat er zoiets bestaat als ‘vrijetijdsziekte’[1]?
‘pre-vakantie als detox om de vrijetijdsziekte voor te zijn’
De laatste weken voor de vakantie wordt zo hard gewerkt, dat zelfs lichaamssignalen die overbelasting verraden, worden gecontroleerd en de kop ingedrukt. Eenmaal in ontspannen modus, krijgen ze alsnog de vrije loop en gaat het lichaam in herstelstand. De eerste vakantiedagen kun je afstrepen als ziektedagen.
Wat te doen in de sprint naar de vakantie?
Niet sprinten dus, maar vaart minderen. Ons Fitch-advies luidt dan ook: maak van je laatste werkweek een pre-vakantie. Dit is de week van de detox, waarin je de spanning van de boog naar beneden brengt. Zorg dat je agenda leeg is en neem de tijd om een afscheidspraatje te maken met collega’s. Hiermee verdedigen we niet alleen het welzijn van de werknemer, maar is het ook een devies voor de werkgever. Een laatste werkweek waarin de werknemer kan reflecteren op het werkjaar, biedt ruimte om te overdenken hoe het werk na de zomer slimmer en effectiever kan worden ingezet. De schreeuw naar innovatieve en ondernemende werknemers kan alleen worden gehoord indien afscheid wordt genomen van het werkterrein als tredmolen!
We wensen jou en je collega's een ziek fijne zomervakantie toe!
PS. Verwacht van ons de komende weken geen snelle reactie op je urgente vraag.
[1] Mensen die normaal nooit last hebben van hun gezondheid, krijgen plotseling klachten wanneer ze vakantie hebben. Lees er meer over in: Vingerhoets, A. J. J. M., van Heck, G. L., & van Huijgevoort, M. (2003). Vrijetijdsziekte: geen mythe maar werkelijkheid. Gedrag & Gezondheid, 31(4), 262-270.
