Voor een gezond zelfbeeld hebben we de ander nodig

De meeste mensen deugen, maar de meeste mensen overschatten hoeveel ze deugen. Hoe komt dat?

Mijn rijvaardigheid is bovengemiddeld beter dan die van rijvaardig Nederland. De grap is: bovengemiddeld aantal Nederlanders denken daar net zo over. Mijn vriendin zou haar kwaliteiten juist veel lager aanslaan. En gelijk heeft ze, ik kan het weten, ik zit er geregeld naast. Maar onze verzekeringsagent kent het échte verhaal: haar clean sheet tegenover mijn gevulde spaarkaart met deuken, krassen en bekeuringen verraden mijn beperkt zelfbeeld.

We kunnen haarscherp de tekortkomingen in de (rij)stijl van de anderen om ons heen aanwijzen, waarbij we stekeblind blijken te zijn voor ons eigen aandeel. Onze auto’s hangen we vol met spiegels, maar deze bekijken we vooral om ánderen in de gaten te houden. Het enige spiegeltje in de auto waarin we werkelijk onszelf bestuderen is bedoeld om wat ‘persoonlijke oneffenheden’ weg te poetsen voordat we ons buiten de auto durven te vertonen.

Deze autometafoor kunnen we 1-op-1 doortrekken naar hoe we door de kantoortuin cruisen. Een twintig jaar oud artikel over leiderschap liet al zien: de gemiddelde leidinggevende overschat zijn of haar kwaliteiten stelselmatig als je het vergelijkt met hoe zijn omgeving hem of inschat. Het verhogen van het zelfbewustzijn van de leidinggevende door middel van coaching leidde tot sterk verhoogde werksatisfactie bij zowel leidinggevende als de medewerkers. Verplichte leesvoer voor het hele management van NPO.

Waarom lopen we toch met zo’n grote boog om onze ‘oneffenheden' heen?

Menig psycholoog beargumenteert dat we ons gedrag hoger aanslaan omdat dat ons zelfbeeld intact houdt. Alsof ons kwetsbare ego op instorten staat als we feedback krijgen over onze tekortkomingen. Dus stellen we toezichthouders aan die ons gedrag in de gaten moeten houden op de werkvloer. Maar toezicht kan geen remedie zijn voor gebrekkig zelfinzicht. Op het moment dat de toezichthouder zijn blik op iets anders richt, kunnen we ons in zijn schaduw weer lekker botvieren.

Kunnen we het niet aan, of hebben we het nooit geleerd: fatsoenlijk in de spiegel kijken?

Recent testten we deze onderzoeksvraag bij vijf dappere deelnemers bij ons in de Fitch Spiegelkamer. Onder de noemer ‘Fitch Roast’ gaven we elkaar alles terug wat we bij elkaar waarnamen. En wat voor effect dat op onszelf had. Ongefilterd. Eerlijk. Direct.

Het resulteerden niet in vijf tere gewonde zieltjes, maar in een opgeluchte, geklaarde, ja bijna euforische sfeer. Alles wat de ander bij ons opriep, was ‘van onze lever’. Alles waar we bang voor waren hoe anderen over ons dacht, lag openlijk op tafel: waardevolle inzichten die je direct mee in je kofferbak naar huis kon nemen. Het constante gissen wat de ander van ons vindt en het omhooghouden van ons ideaalbeeld was opeens niet meer nodig.

Maar wat de deelnemers na afloop van het experiment óns teruggaven: hoe zelden krijg je te horen wat mensen écht van je vinden? Hoe mensen je écht ervaren? We ontvangen likes van onze vrienden, en haatmail van anonieme vreemden. Hoe kun je tussen die subjectieve brokken waarachtige informatie filteren?

Hoe kunnen we een gezond zelfbeeld ontwikkelen, als niemand in onze buurt ons voorziet van eerlijke feedback? Het dashboardspiegeltje brengt ons immers niet verder dan een oriëntatiebordje op de Noordpool.